کمی از ظهر گذشته بود که برای ما ناهار آوردند. نان خشک با کنسرو لوبیا . غذا خودیم از نو درگیر شدیم . خیلی زود مهمات ته کشید و یکی دو تا از اسلحه ها گیر کرد. از میان پنج ـ شش نفری که داخل ساختمان بودیم فقط اسلحه ی من سالم بود و کار می کرد....نزدیکی های غروب که باز می گشتیم دو نفر از نیروهای ارتش به ما ملحق شدند....ارتشی ها با یک دستگاه خمپاره انداز 60 میلی متری آمدند دستگاه را زمین گذاشتند چند گلوله به سمت عراقی ها شلیک کردند و برگشتند....غروب که از گمرک برمی گشتیم هنوز از منطقه بیرون نیامده بودیم که یک گلوله ی خمپاره ی 120 میلی متری در نزدیکی ما منفجر شد و زهره فرهادی ، امیر سامری و جعفر مجروح شدند. زهرا حسینی هم از قبل زخمی شده بود.»[i] 

   گروه دیگر از راویان جنگ پرستاران و بهیاران بودند آن ها که شاهد لحظه های شهادت و مجروحیت رزمندگان بودند، نیز ناگفته های بسیاری دارند . شرایط کار و زندگی بسیار سخت بود اما روحیه آن ها بسیار عالی می نمود : « کار 24 ساعته بود و هیچ فرصتی برای خواب و خوراک نداشتیم هنگامی که روی صندلی می افتادیم از شدت خستگی بیهوش می شدیم خواهران که بیش از 20 نفر بودند در یک اتاق با سه پتو بسر      می بردند .

هر لحظه امکان داشت آبادان سقوط کند برادران هر کار می کردند ما شهر را ترک کنیم نپذیرفتیم . سرانجام بین خواهران و برادران پاسدار پیمانی بسته شد که پیمان خون بود . گفتیم که ما می مانیم و هر وقت آبادان اشغال شد برادران همه ما را بکشند.»[ii]  

   پرستاران دیگر هم از رشادت ها و لحظه ی عروج رزمندگان گفته اند از سهراب 14 ساله یا از جانبازی که موشک در پهلوی او گیر کرده بود . از لحظه ی شهادت رزمندگانی که تشنه لب به معراج رفتند .

   زنان ساکن در مناطق مرزی ، نیز قصه گوی جنگ بوده اند .

 « شبی که جنگ آغاز شد مصدق ، من ، مهری ، نسرین ، مهرانگیز طبق معمول در مسجد جامع بودیم آن شب تعداد زیادی از بچه های مسجد جمع بودند که ناگهان صدای تیراندازی مکرر همه را وحشت زده کرد. نمی دانستیم چه اتفاقی افتاده ، فقط به سرعت درهای مسجد را بستیم و پناه گرفتیم .»[iii]

سختی های جنگ ، نبود امکانات جنگی ، عدم بهداشت ، عدم وجود غذا و آب مناسب باعث نشده بود که آن ها از حضور در منطقه ی جنگی ناراحت شوند . 

   راوی زن جنگ، بیان می کند که جنگ چگونه ارکان زندگی را مورد تهاجم قرار داده و چگونه با بهره برداری از جنگ به تقویت روحیه ، شجاعت ، اعتماد به نفس در خود پرداخته و جنگ را به عنوان نعمتی در زندگی غنیمت شمرده است. در واقع زنان تنها روی زشت جنگ را نشان نمیدهند .

فهیمه در نامه هایش به همسرش می نویسد : « .... و من اکنون در کویر تنهایی دلم که در عمق تشنه است به دنبال قطره آبی می گردم، آب حیات و می دانم که این کویر در عمق خویش تشنه است. اما سراچه دل شما رزمندگان در عمق تشنه نیست و شما به آب رسیده اید که از کنارش لب خشک ما رانیز تر کردید...»زنان چون امامشان ، جنگ را نعمتی برای خود سازی دانستند.

یا در جایی دیگر اشاره می کند : «.... علی رضا خیلی دلمان برایت تنگ شده ولی چه کنیم که اسلام را بیشتر و بیشتر از تو دوست داریم . چه کنیم که عشق حسین(ع) قبل از عشق تو در وجودمان نقش بسته ، چرا که اول چیزی که در ابتدای زندگی مان چشیدیم تربت پاک حسین (ع) بود.

   زنانی که مستقیما درگیر جنگ بودند نیز تأکید بر تأثیرات جنگ بر روی خودشان دارند . زنان تأکید دارند که شرکت در دفاع مقدس علی رغم همه ی دلتنگی ها یک وظیفه بود.

   زنان آزاده ی دفاع مقدس نیز روایت کرده اند : « نمازمان که تمام شد ، دست یکدیگر را گرفتیم و بلند بلند دعای وحدت خواندیم. صدایمان توی راهرو می پیچید . نگهبان دریچه سلول را باز کرد و گفت : ساکت باشید گوش نکردیم. دوباره داد زد : ساکت . بقیه اگر سر وصدا می کردند می ریختند توی سلول و می زدندشان . با ما نمی دانست چه کار کند عاجز شده بود. می گفت : شما اسیر ما نیستید. ما اسیر شما شده ایم. »

   جنگ از زنان فقط سرباز نساخته بود ، فرمانده ساخته بود . شجاعت زنان به خصوص اسرا بی مانند بوده است. « از الرشید بردندمان اردوگاه موصل اولش بهمان سخت نمی گرفتند. راحت می رفتیم پیش بقیه ی اسیر های اردوگاه . می رفتیم توی جلسه هایشان یا دسته جمعی دعا می خواندیم . یکی دو ماه که گذشت دیگر نمی گذاشتند با بقیه حرف بزنیم. ترسیده بودند شورشی چیزی بشود توی اردوگاه . صلوات هم که می فرستادیم کتکمان می زدند

زنان همیشه قصه گویان خوبی بوده اند. از همان ابتدا با تکان دادن گهواره ی کودک خود و با اشعار و قصه ها او را آرام می کردند.

   این خصیصه درونی زن ها تا به آن جا پیش رفت که گزارشگرانی موفق تر از مردان شدند. توجه به ریزه کاری ها و تأکیدات بر روح و روان انسان، گزارش آن ها را از حالت خشک و رسمی بیرون می آورد. گرچه این خصیصه می توانست مورد سوء استفاده نیز قرار بگیرد.

   وقتی اوریانا فالاچی به عنوان یک خبرنگار جنگی در جنگ های ویتنام ، هند و پاکستان ، خاورمیانه و آمریکای لاتین حضور یافت، همین خصیصه قصه گویی او بود که او را ماندگار کرد. تا آن جا که کتاب «زندگی ، جنگ و دیگر هیچ » او توانست سندی بر علیه سیاست جنگ افروزی آمریکاییان باشد.

   در واقع استفاده از زنان به عنوان خبرنگار جنگی پدیده ی نو ظهوری نیست. اما وقتی کریستیان امان پور به عنوان خبرنگار ایرانی الاصل گام در راه اهداف استکباری دولت مطبوع خود گذارد نشان داد که خصیصه ی قصه گویی زنان مورد سوء استفاده قرار گرفته است.

   جنگ به عنوان پدیده ی زشت زندگی بشری ، اثرات جبران ناپذیری بر زندگی زنان و کودکان دارد. قصه گویی  مادرانی که جنگ را با تمام وجود خود احساس کرده اند، تنها قصه نبود واقعیتی بود که پدیده شوم نفس پرستی انسان را به نمایش می گذاشت. پدیده ای که جزء تفکیک ناپذیر هستی بشری شده است .

   خاطرات زنان از جنگ به عنوان واقعی ترین مصالح قصه گویی مورد بهره برداری ادبیات جنگ ودر کشور ما ادبیات دفاع مقدس قرار گرفته است .

   خواهران ، مادران و همسران شهدا ، زنان امدادگر و بهیار ، زنان رزمنده ، زنان عکاس و روزنامه نگار و.... با بیان خاطرات خود در غنی سازی ادبیات دفاع مقدس قدم برداشته اند. بیان واقعیت ها از زبان زنان چنان با استقبال مواجه گشته است که با دقت در نگارش ، استفاده از جزییات و.... توانسته است کتاب «خاطرات دا» را به چاپ پنجاهم در عرض شش ماه برساند.